Domates, Türk mutfağının vazgeçilmezlerinden biridir; neredeyse sıcak veya soğuk tüm yemeklerde, salatalarda ve hatta içecek olarak kullanılır. Yemeklere lezzet ve renk kattığı gibi sağlık için de çok faydalıdır. Özellikle kalp ve damar sağlığı açısından çok önemli bir gıdadır.
Pittsburg’daki Beslenme ve Diyetetik Akademisi sözcüsü Heather Mangieri, domatesin düşük kalorili olmasına rağmen besin değerinin oldukça yüksek olduğunu söylüyor. Domates çok sayıda vitamin, mineral, bitkisel gıda ve özellikle de domatese canlı kırmızı rengini veren karotenoid likopen bakımından çok zengin bir kaynaktır.
Kuzey Amerikalılar uzun süre domatesten yeterince yararlanmazken Güney Amerika ve Avrupa’da domates bol bol tüketiliyordu. Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya ve Şili topraklarında yetişen domates, 1500’lü yıllarda İspanyol istilacılar tarafından tüm dünyaya yayılmaya başladı. Domatesi Batılılarda ilk sahiplenenler İtalyanlardı. İtalya’daki domatesler, “pomodoro“, kelime anlamı ile “altın elma” olarak anılan sarı veya turuncu renkli domateslerdir.
Domatesler, muhtemelen yaz sezonunun en gözde ürünlerinden biridir. Mutfak dünyasında genellikle sebzelerin yanında gruplandırılırlar ancak bunlara meyve olarak da değinildiğini duymuş olabilirsiniz. Domatesin meyve mi sebze mi olduğu sorusunun cevabı kime sorduğunuza bağlı olarak değişiyor. Bir botanikçiye sorarsanız domates, tek bir döllenmiş tohumdan geliştiği için küçük ve yumuşak meyveler kategorisine girer. Ancak bir şef veya Amerikalı siyasetçi için bu durum farklı olabilir. National Geographic’e göre, 1893 yılında bir domates ithalatçısına karşı açılan vergi davasında ABD Yüksek Mahkemesi, domatesin mutfak uygulamaları temelinde bir sebze olarak sınıflandırılması gerektiğine karar verdi. Gelin, bunları biraz daha açalım;
Meyve ve sebzelerin botanik sınıflandırması öncelikle bitkinin söz konusu bölümünün yapı ve işlevine dayanmaktadır. Meyveler çiçeklerden oluşur, tohumları vardır ve bitkinin üreme sürecine yardımcı olur. Öte yandan sebzeler, bitkinin kökleri, gövdeleri, yaprakları veya diğer yardımcı kısımlarıdır.
Bilime göre domates, bitkinin meyvesi olarak kabul edilir. Bütün meyvelerin içinde tek bir tohum veya çok sayıda tohum bulunur ve bir bitkinin çiçeğinden büyür. Diğer gerçek meyveler gibi, domatesler de asmadaki küçük sarı çiçeklerden oluşur ve doğal olarak çok sayıda tohum içerir. Bu tohumlar daha sonra hasat edilebilir ve daha fazla domates bitkisi üretmek için kullanılabilir. İlginç bir şekilde, bazı modern domates bitkisi çeşitleri, tohum üretimini durdurmak için kasıtlı olarak yetiştirilmiştir. Bu da başka bir yazımızın konusu olsun. 🙂
Yemek pişirmeye gelince, meyve ve sebzelerin sınıflandırma sistemi, botanik olarak sınıflandırılmaya göre epey farklıdır. Mutfak uygulamalarında meyve ve sebzeler öncelikle lezzet profillerine göre kullanılır ve uygulanır. Bir domatesin meyve mi yoksa sebze mi olduğu konusundaki kafa karışıklığının çoğu, domatesler için yaygın mutfak uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Aslında, domatesi bir sebze olarak düşünmemizin en önemli sebebi, tatlı ya da atıştırmalıklardan ziyade, genellikle ana yemeklere yakıştırdığımız tuzlu tadıdır.
Yemek pişirmek bir bilim olduğu kadar bir sanattır ve farklı yiyeceklerin nasıl kategorize edildiği konusunda daha fazla esnekliğe yol açma eğilimindedir. Yemek pişirirken, domatesler genellikle tek başına veya tuzlu yemeklerde diğer gerçek sebzelerle birlikte kullanılır. Sonuç olarak, bilimsel standartlara göre bir meyve olmalarına rağmen bir sebze olarak ün kazanmışlardır.
Mutfak uygulamalarının bir meyveyi veya sebzeyi neyin oluşturduğuna dair bilimsel tanımların çizgilerini bulanıklaştırması alışılmadık bir durum değildir. Sebze olarak kabul edilen birçok bitki, aslında meyvedir.
Hangi kategoride olursa olsun, içine girdiği her yemeğe lezzeti ve besleyiciliği ile önemli bir katkı sağlar.
Siz de haftalık pazar alışverişinizi Mevsimi ile yapın, en iyi tarım ürünleri kapınıza kadar ücretsiz gelsin!
Bir cevap yazın