Çevre kirliliği, küresel ısınma ve sürdürülebilir gelecek kaygıları insanların günlük seçimlerini olduğundan önemli hale getirdi. Çünkü alınmayan her tek kullanımlık plastik, evde değerlendirilen her bir atık, daha iyi bir dünya için atılan adımlar ile özdeşleştiriliyor. Atıksız yaşam ve atıksız mutfaklar, son dönemlerin en çok konuşulan kavramlarından. Bu durum atıksız mutfak nedir sorusunun sorulmasına neden oluyor. Atıksız mutfak çok kısaca; mutfakta daha az çöp üretmek şeklinde özetlenebilir. Mutfaktan başlayabileceğin bu hareketi hayatının her alanına dahil edebilir, atıksız toplum için elini taşın altına koyabilirsin.

Sıfır atık mutfak anlayışını hayatına oturtabilmek için atabileceğin kolay birkaç adım var. Mutfak atıkları nasıl azaltılır merak ediyorsan bu yazı ilgini çekebilir. Mutfakta sıfır atık için öneriler ve çok daha fazlası yazımızda.

Atıksız Mutfak Neden Önemli

Mutfaklarda atıksız kullanım, tüketim çılgınlığının tavan yaptığı bu dönemlerde daha büyük önem kazanıyor. Mutfakta minimalizm akımı, bu tüketim çılgınlığa baş kaldırırcasına sesini yükseltiyor.

Sıfır atık üreten mutfak ya da atıksız bir mutfak çabası oldukça kıymetli. Doğa ve dünya için bireysel olarak daha az atık çıkartmak, toplumsal sorumluluğun bir parçası. Sürdürülebilir gıda ve gelecek için bugün atılan adımlar, kesinlikle küçümsenmemeli. Dolayısı ile sıfır atık mutfak mümkün mü sorusuna aranan yanıt, her birimizin gelecek nesillere borcu.

Peki, atıksız mutfak zor mu? Aslında, hiç değil. Bazı konularda bilinçlenmek ve doğru kararları vermek, mutfaktaki atık oranını minimuma indirebiliyor. Mutfakta kullanılacak tencere seçimi bile atıksız mutfak için ne yapılabilir sorusunun cevaplarından biri. Fakat atıksız mutfak için yapılabileceklerden önce atıksız mutfak neden önemli sorusuna cevap vermek istiyoruz.

1. Türkiye’de yıllık çöpe atılan ürünlerin yaklaşık maliyeti 214 milyar. Bu kadar yüksek bir meblağ ile neler yapılabilir, bir düşün.
2. Tüm dünya incelendiğinde ise 1,3 milyon ton gıda ürününün, çöpe gittiği görülüyor. Bu oranın büyük bir yüzdesi kolaylıkla önlenebilir durumdayken hem de.
3. Gıda atıkları doğayla bütünleşip yok olmuyor. Bunun yanı sıra, dünyada oluşan karbon salınımına elle tutulur bir destek veriyorlar. Önemsenmeden atılan gıda atıkları, aslında herkesin korkusu olan küresel ısınmayı da hızlandırıyor.

Daha pek çok gıda israfı sonucu meydana gelen olay ve sayısal veri sıralanabilir. Bu bilinç kazanıldıkça aslında her bir lokmanın ne kadar değerli olduğu daha iyi anlaşılıyor. Durum böyleyken gıda israfını önlemek için, kaynaklar nasıl daha verimli kullanılabilir ve hangi alışkanlıklar değiştirilebilir konusunu sizler için inceledik.

Atıksız Mutfaklar İçin İlk Adım

Atıksız mutfak mümkün mü? Doğru yaklaşım ve biraz çaba ile neden olmasın? Atıksız mutfaklar için ilk adım alışveriş alışkanlıklarını değiştirmek ile başlıyor.

Mutfak alışverişi yapmadan önce yapılması gereken ilk şey evdekileri değerlendirmek olmalı. Kavanozların dibinde kalan bakliyatlar, buzdolabının bir köşesinde unutulan peynir ve görmezden gelinen daha pek çok gıda, kolaylıkla atık haline geliyor. Ayrıca liste hazırlamak gibi basit bir eylem dahi atıksız mutfaklara geçişin ilk adımını oluşturuyor. Peki atıksız mutfakta alışveriş nasıl olmalı, listeleyelim.

1. Alışveriş Listesi Hazırlama

Alışverişe çıkmadan önce liste hazırlamak birçok şeyin başlangıcı denilebilir. Çünkü liste hazırlarken, evdeki eksikler doğru şekilde tespit edilebiliyor. Böylelikle evde olan ürünler, tekrar tekrar alınmıyor.

2. Listeye Bağlı Kalmak

Alışveriş listeleri çoğunlukla hazırlanıyor fakat gösterişli ve zengin market rafları, listeye sadık kalmayı zorlaştırabiliyor. Açken alışverişe çıkıldığında, gerekenden fazla veya gereksiz ürün alınabiliyor. Ya da akıl çelici kampanyalar, “ben bu ürünü bu fiyata bir daha nasıl bulacağım” düşüncesi, diğer düşüncelerin bastırılmasına neden olabiliyor. Bu nedenle, liste yapıp o listeye sadık kalmak, atıksız mutfaklar için önemli bir adım olarak kabul ediliyor.

3. Buzdolabı Kontrolü

Bir yemek pişirirken ya da yemek fikri bulmaya çalışırken, kendini buzdolabının önünde bulabilirsin. Fakat burada mantık şu şekilde ilerliyor. Kişi bir yemek fikriyle buzdolabını açtığı zaman, o yemek için gereken malzemenin eksikliği göze çarpabiliyor. Bu noktada hemen listeye ekleniyor. Fakat yaklaşım, buzdolabındakilerle ne yemek pişirebilirim olunca, bu sefer elde kalan malzemeler bozulmalarına fırsat tanınmadan değerlendirilebiliyor.

Atıksız Mutfakta Buzdolabı Önemi

Atıksız mutfaklar için buzdolabı önemli bir yere sahip. Atıksız buzdolabı, atıksız mutfakları da mümkün hale dönüştürüyor. Atıksız bir buzdolabı için, sahip olunan gıda ürünlerinin buzdolabına doğru şekilde yerleştirilmesi gerekiyor.

Örneğin buzdolabı kapağı, kolay kullanılması ve tasarımı sebebiyle insanları yanılgıya düşürüyor. Buzdolabı kapağına konulan sütler, kapak açılıp kapatıldıkça sıcak havaya maruz kalıyor. Sık sık sıcak ve soğuk havadan etkilenmesi, sütün hızlı şekilde bozulmasına neden olabiliyor.

Bu konuyu bir de şu şekilde ele alalım. Buzdolabı düzensiz ve çok dolu olduğunda, sahip olunan malzemeler unutulabiliyor. Arkada kalan ürünler fark edilemeyebiliyor. Her ürünün bir son kullanma tarihi bulunuyor. O sebeple ürünlerin varlığının geç fark edilmesi, kullanım tarihini aşan bir zamanlamaya denk gelebiliyor. Buzdolabı düzenleyicilerden yardım alınarak tüm ürünlerin görünür hale getirilmesi, kullanım açısından avantaj sağlıyor.

Bir ürün buzdolabında bozuldu diyelim. Bu senaryoda bir de bozulan ürünün, geç fark edildiğini düşün. Bozulan gıda ürünleri, buzdolabında yer alan diğer ürünlerin de bozulmasına neden olabiliyor. Tüm bunlar da gıda israfını arttıran bir etki yaratıyor.

Atık Algısını Değiştirelim

Her gün sayısız mutfakta kişilere yemekler hazırlanıyor. İnanılmaz tarifler, hem görüntüleri hem de kokuları ile daha yemeden iştahları açmayı başarıyor. Fakat büyük porsiyonlarda yapılan yemekler, fazla gelebiliyor. Bu durumda ya direkt atılıyor ya da buzdolabında saklanıyor. Ancak olumlu gibi görünen ikinci seçenekte de yemek birkaç gün nihayetinde yine atılabiliyor. Mutfakta gıda israfını önlemek için çözüm önerileri arasında, porsiyon ölçülerine dikkat etmek önemli bir yer tutuyor. Sebzelerin belli bir kısmının kullanılması da yine mutfakta yapılan gıda israfı düşünüldüğünde, önemli bir paya sahip.

Peki, mutfakta israfı azaltmak için hangi yöntemler izlenebilir?

• Kökten uca tüm meyve ve sebzeler kullanılabilir. İyi şekilde temizlenmiş meyve ve sebzelerin, saplarına kadar değerlendirmek mümkün. Havuç soyulmadan ve maydanozların sapları ayıklanmadan kullanılabiliyor. Bu işlem yemeklerin daha lezzetli olmasına bile yardımcı oluyor. Limon kabukları ve portakal kabukları rendelenerek salata ve tatlılara farklı dokular katılabiliyor.
• Olgun meyvelerden reçel yapılabiliyor. Yumuşamış veya bir kısmı bozulmuş meyveler, iştah açıcı bulunmadığı için atık olarak görülebiliyor. Fakat doğru yöntemler ile hiç beklenmeyecek meyvelerden dahi, kahvaltı sofralarını süsleyecek reçeller yapılabiliyor.
• Kalan çiğ sebzelerden detoks suları hazırlanabiliyor. Detoks suları son dönemlerde oldukça ilgi görüyor. Sağlıklı beslenme bilinci geliştikçe evdeki sürahiler yeşilleniyor. Maydanoz saplarını yemeklerde kullanmak istemiyorsan veya kurumuş limonlara salatalarında yer vermek istemiyorsan, onları detoks suyu içerisinde değerlendirebilirsin.
• Domates kabuklarını soslarda ve biber çekirdeklerini baharat yapımında kullanabilirsin.
• Kalan ve bayatlayan ekmeklerle, tatlıdan tut, çorbaları lezzetlendirecek krutonlar yapmak dakikalarını alacaktır.
• Dondurucunun doğru zamanda kullanılması, atık miktarını büyük ölçüde azaltabilir. Örneğin kararan muzları dilimleyerek buzluğa atabilir, smoothie hazırlarken pratik şekilde değerlendirebilirsin.

Atıksız mutfaklar, yalnızca mutfağının ve bütçenin kurtarıcısı değil. İçerisinde yaşadığımız dünyayı, atıksız mutfak bilinci ile daha yaşanabilir bir yer haline dönüştürmek senin elinde. Tek başına benim yapmam ne işe yarar diye düşünme. Mutlaka çevrende bu tutumundan esinlenecek ve ben de yaparım diyecek birileri olacaktır. Mutfakta minimalizm anlayışı ile her ürününü en iyi şekilde değerlendirebilir ve şeflere şapka çıkartacak tabaklar ortaya çıkarabilirsin.